"Incel": Wat zegt het over onze tijd? En hoe raken we weer afgestemd op ons natuurlijke ritme?

Ben ik de enige die het woord ‘incel’ moest opzoeken?

Door de steengoede serie Adolescence kwam ik er voor het eerst mee in aanraking. Incel staat voor "involuntary celibate" – onvrijwillig celibatair. Maar achter dat klinische etiket schuilt een schrijnend, en vaak gevaarlijk, verhaal. Een beweging van (meestal jonge) mannen die zich miskend, buitengesloten of zelfs verraden voelen door vrouwen en de maatschappij. In sommige gevallen slaat dat gevoel om in haat. Tegen vrouwen, tegen andere mannen, en tegen zichzelf.

En dat is niet zomaar een randfenomeen van het internet.

Het raakt iets veel diepers: hoe wij als samenleving omgaan met mannelijkheid, met verbinding, met kwetsbaarheid en met het verlies daarvan.

De incelbeweging: symptoom van een dieper probleem

Hoewel het woord incel pas de laatste jaren in de mainstream media opdook, is het fenomeen dat erachter schuilgaat allesbehalve nieuw. Vrouwenhaat is geen nieuwigheid, het zit diep ingebed in patriarchale structuren. Maar de manier waarop het zich vandaag manifesteert, online, in memes, op forums, is wel nieuw.

De Canadese psycholoog Jordan Peterson, controversieel maar invloedrijk, werd door veel jonge mannen opgehemeld omdat hij hen "een pad" aanreikte: maak je kamer schoon, neem verantwoordelijkheid, word sterker. Maar waar die boodschap voor sommigen helend was, bleef ze voor anderen te oppervlakkig. Want hoe doe je dat als je je fundamenteel onzichtbaar voelt? Als je enkel via swipes bevestiging krijgt of afwijzing?

Swipen naar betekenisloosheid

Dating apps spelen hier onmiskenbaar een rol in. Wetenschappelijk onderzoek (Finkel et al., 2012) toont aan dat het algoritmisch selecteren van partners op basis van profielkenmerken nauwelijks beter werkt dan een ontmoeting in het echte leven. (en soms zelfs slechter) Toch blijven we swipen. Waarom?

Dopamine.

Elke ‘like’, elke match, geeft een minieme beloning in ons brein. Dezelfde chemische stof die vrijkomt bij gokken of drugsgebruik. Maar echte verbinding? Die vraagt tijd. Vertraging. En vooral: een afstemming op onszelf, op ons eigen ritme.

De man in crisis?

Het is makkelijk om incels te veroordelen en in sommige gevallen ook nodig, zeker wanneer het geweld of haat betreft. Maar wat als we ook durven kijken naar de wortels?

Jongens groeien op met tegenstrijdige boodschappen: wees stoer, wees gevoelig. Wees ambitieus, maar ook beschikbaar. Emotioneel, maar niet té. In die warboel ontstaat een soort kortsluiting.

De Amerikaanse professor Niobe Way deed jarenlang onderzoek naar de emotionele ontwikkeling van jongens. Haar bevindingen zijn verrassend: jongens zijn op jonge leeftijd net zo emotioneel verbonden en relationeel ingesteld als meisjes. Maar rond de puberteit leren ze dat kwetsbaarheid vrouwelijk is en dus zwak. Ze trekken zich terug. En die leegte vult zich soms met woede. Door die leegte kunnen mannen, zoals Andrew Tate, hen een gevoel van samenhorigheid en community geven.

Tijd voor meer vrouwelijke energie?

Wat als we collectief vertragen? Niet als in: stoppen met werken of ons terugtrekken uit het leven, maar als in: weer afstemmen. Op ons lichaam. Op onze behoeften. Op het natuurlijke ritme van verbinding. Niet alles moet sneller, harder, productiever.

We hebben meer vrouwelijke energie nodig in onze samenleving en dat geldt ook voor mannen. Met vrouwelijke energie bedoel ik: meer ruimte voor gevoeligheid, ontvankelijkheid, rust. Minder ‘moeten’. Meer ‘zijn’.

Hoe dan?

Hier een paar manieren waarop vertraging praktisch kan werken, vooral voor mannen die worstelen met zichzelf of met relaties:

- Embodiment-praktijken zoals yoga, ademwerk of tai chi helpen mannen om weer in contact te komen met hun lichaam en emoties.

- Mentorschap en mannencirkels: veilige plekken waar mannen zich zonder oordeel kunnen uitspreken. Onderzoek toont aan dat sociale steun en erkenning essentieel zijn voor emotionele gezondheid.

- Digitale detox: tijdelijk afstand nemen van dating apps en sociale media kan helpen om weer echte verbinding te zoeken.

- Vertragen in relaties: leren dat bevestiging niet van buitenaf moet komen, maar van binnenuit. Dat vraagt oefening, geduld en zelfcompassie.

De ‘incel’ is niet alleen een individu met problemen, het is ook een symptoom van een samenleving die verbinding verloren is. Van een cultuur die mannen leert om te presteren in plaats van te voelen. En van een digitale wereld die instant bevrediging belangrijker maakt dan echte nabijheid.

Misschien is de vraag niet: wat is er mis met deze mannen? Maar eerder: wat zegt dit over ons allemaal?

De maatschappelijke wortels van het incelfenomeen

Het beeld van de "incel" (een man die zich ongewild celibatair voelt en daar diepe frustratie of haat uit ontwikkelt) is meer dan een individueel probleem. Het is het topje van een collectieve ijsberg. Een symptoom van bredere maatschappelijke tendensen: vervreemding, prestatiecultuur, mannelijkheidsverwachtingen, en digitale vervlakking van intimiteit.

1. Mannelijkheid onder druk

Veel jongens groeien op met het idee dat ze zich moeten bewijzen. Volgens de “hegemoniale mannelijkheid”-theorie van socioloog R.W. Connell (1995), zijn er dominante opvattingen over hoe een "echte man" zich hoort te gedragen: onafhankelijk, sterk, rationeel, seksueel succesvol.

Als een man niet aan die normen voldoet (bijvoorbeeld geen seks heeft, sociaal onzeker is, of emotioneel kwetsbaar) voelt hij zich geen echte man. Dit kan leiden tot schaamte, frustratie, en een diep gevoel van minderwaardigheid. De incelgemeenschap biedt dan een soort bevestiging dat die pijn legitiem is — maar vaak wordt die omgebogen in woede naar buiten toe.

Onderzoek: Jongens internaliseren deze normen al vroeg. Studies zoals die van Niobe Way (2011) tonen aan dat jongens op de basisschool nog sterk relationeel denken, maar dit kwijtraken omdat kwetsbaarheid als "vrouwelijk" en dus zwak wordt gezien.

2. Prestatiedruk en het neoliberale ideaal

We leven in een cultuur die draait om presteren, optimaliseren en winnen. Je bent je eigen project. In deze neoliberale logica (denk aan werk, uiterlijk, sociale status), wordt succes of falen vaak geïnternaliseerd : bvb. als je geen partner hebt, dan ligt het aan jou.

Voor mannen die zich sociaal afgewezen voelen, wordt het ontbreken van een relatie of seksueel succes ervaren als een persoonlijk falen. Maar ook als sociaal verlies: geen liefde, geen erkenning, geen bestaansrecht.

Onderzoek: Volgens socioloog Eva Illouz (2012) creëren moderne markten voor liefde (zoals datingapps) een gevoel van keuzestress en “emotioneel kapitalisme”, we zoeken liefde alsof het een marktproduct is. Dat werkt vervreemdend.

3. Digitale vervlakking van intimiteit

Datingapps zoals Tinder of Bumble reduceren mensen tot profielen. Liefde en aantrekking worden geautomatiseerd, en swipes vervangen oogcontact. Vrouwen ervaren overweldigende aandacht, mannen vaak juist afwijzing. Die scheve ervaring vergroot het gevoel van ongelijkheid en frustratie.

Feiten: Uit onderzoek van het Pew Research Center (2020) blijkt dat een klein percentage mannen een groot deel van de matches krijgt. (80-20) De meeste mannen op datingapps ervaren herhaaldelijke afwijzing, wat het zelfbeeld verder ondermijnt.

Daarnaast creëren online echo chambers (zoals Reddit of 4chan) een gedeelde identiteit rond slachtofferschap. Binnen die groepen wordt de buitenwereld (vooral vrouwen) gezien als de oorzaak van persoonlijk lijden, wat leidt tot radicalisering.

4. Ontbreken van emotionele educatie

We leren jongens niet hoe ze met gevoelens moeten omgaan. Emoties als verdriet, jaloezie, afwijzing of onzekerheid worden nauwelijks besproken. In plaats daarvan worden die gevoelens vaak vertaald in boosheid, de enige ‘toegestane’ emotie binnen de traditionele mannelijke rol.

Onderzoek: In een langlopend onderzoek aan Harvard (de Grant Study) bleek dat het vermogen tot hechte, emotionele relaties de grootste voorspeller is van levensgeluk. Toch besteden we in onze opvoeding en educatie nauwelijks aandacht aan relationele vaardigheden voor jongens.

Wat kunnen we hier collectief aan doen?

De verantwoordelijkheid ligt dus niet alleen bij de individuele "incel", maar bij een bredere maatschappelijke context die:

- Mannelijkheid verengt tot kracht en dominantie

- Intimiteit commodificeert via datingapps

- Prestatiedruk koppelt aan eigenwaarde

- Kwetsbaarheid stigmatiseert

Wat nodig is? Meer ruimte voor relationele ontwikkeling. Meer focus op emotionele educatie. Minder focus op presteren. Meer aandacht voor verbinding, offline, traag, echt.

Hoe pakken we dit samen aan?

Vertragen. Minimaliseren. Verbinden.

Het incelfenomeen is geen geïsoleerd internetprobleem, het is een spiegel van onze tijd. En als we die spiegel serieus nemen, dan is de boodschap duidelijk: we zijn de verbinding kwijt. Met onszelf, met elkaar, en met het natuurlijke ritme van het leven.

Op macroniveau, als samenleving, als cultuur, als collectief, vraagt dit om een radicale heroriëntatie. Niet méér doen, maar anders doen. Vertragen in plaats van versnellen. Minimaliseren in plaats van maximaliseren. En ruimte scheppen voor wat echt voedt.

Hier zijn vijf paden die we als mannen én vrouwen kunnen bewandelen:

1. Onderwijs dat uitnodigt tot voelen

Relationele ontwikkeling en emotionele geletterdheid moeten een vast onderdeel worden van het leerplan. Niet als ‘extra’, maar als basis. We leren jongeren van alles, maar zelden hoe je met verdriet omgaat, hoe je grenzen aangeeft, of hoe je luistert zonder oordeel.

Vertragen in onderwijs betekent: minder toetsen, meer gesprekken. Minder presteren, meer zijn.

2. Een cultuur van zachtere waarden

De dominante cultuur prijst snelheid, concurrentie en zichtbaarheid. Maar wat als we waarde gingen hechten aan traagheid, stilte, zorgzaamheid, intimiteit? Wat als we jongens en mannen lieten zien dat zachtheid geen zwakte is, maar kracht?

Minimaliseren betekent hier: minder maskers, minder ‘moeten’, meer echte aanwezigheid.

3. Digitale ontdoping: ruimte maken voor echt contact

Sociale media en datingapps zetten ons brein in een constante staat van jacht. Maar verbinding laat zich niet swipen. We hebben collectief een digitale detox nodig, niet alleen persoonlijk, maar ook structureel.

Vertragen betekent: minder schermtijd, meer stilte. Minder pixels, meer blikcontact.
Minimaliseren betekent: minder prikkels, meer eenvoud.

4. Nieuwe gemeenschappen, oude ritmes

Mensen floreren in verbinding. Niet in comment sections, maar in cirkels. In rituelen. In fysieke nabijheid. Denk aan mannencirkels, vrouwencirkels, stiltemomenten in de werkdag, gemeenschappelijke maaltijden zonder afleiding.

Vertragen betekent: het ritme van de natuur weer voelen — seizoenen, cycli, adem.
Minimaliseren betekent: minder complexiteit, meer betekenis.

5. Succes herdefiniëren

Wat als succes niet meer gemeten werd in cijfers, likes of prestaties, maar in kwaliteit van relaties, rust in het hoofd, en diepe aanwezigheid in het leven?

Vertragen vraagt: dat we durven vertragen zónder schuldgevoel.
Minimaliseren vraagt: dat we loslaten wat ons leegmaakt, en kiezen voor wat voedt.

Tot slot: een nieuwe maatschappij vraagt geen nieuwe technologie, maar een oud verlangen

Het verlangen naar gezien worden. Naar aanraking. Naar ergens bij horen.

We kunnen dit enkel samen. Niet door nog harder te lopen, maar door samen te gaan zitten. Door vragen te stellen die ongemakkelijk zijn. Door ruimte te maken voor traagheid, eenvoud, verbinding.

Misschien is dit wel het radicaalste wat we vandaag kunnen doen:
vertragen in een wereld die versnelt, en kiezen voor minder in een tijd die altijd meer wil.

Hier is één kleine, maar krachtige stap die je als individu (man of vrouw) vandaag nog kunt zetten:

Plan bewust een moment van échte stilte per dag (5 minuten is genoeg)

Zonder telefoon. Zonder muziek. Zonder doel.

Gewoon zitten. Voelen. Ademen.
Kijken wat er is, in je lichaam, in je hoofd, in je hart. Zonder iets te hoeven oplossen.

Waarom dit werkt?
- Het brengt je zenuwstelsel tot rust.
- Het schept ruimte tussen prikkel en reactie.
- Het opent de deur naar zelfverbinding, het fundament voor echte verbinding met anderen.

Vertragen begint niet bij een retraite in de bergen. Het begint bij vijf bewuste minuten op je stoel.
Vandaag. Nu. Hier.